NTR serie De Slavernij, Slavernij

Commentaar op NTR serie De Slavernij: Aflevering 3

Datum publicatie: 2 oktober 2011
Auteur: Sandew Hira

Dit commentaar bestaat uit twee delen:

  • De analyse van aflevering 3 van de serie De Slavernij.
  • Commentaar op de uitzending van 1 oktober van het programma Z.O.Z., dat de Migrantentelevisie Nederland (MTNL) maakt voor de VPRO, gewijd aan de discussie over de serie van de NTR. De eindredacteur van dit programma is Anil Ramdas. Gert Oostindie, Aspha Bijnaar en Sandew Hira waren de gasten.

  • Commentaar op De Slavernij, aflevering 3

    Meer van hetzelfde
    Dit commentaar bestaat uit twee delen:

  • De analyse van aflevering 3 van de serie De Slavernij.
  • Commentaar op de uitzending van 1 oktober van het programma Z.O.Z., dat de Migrantentelevisie Nederland (MTNL) maakt voor de VPRO, gewijd aan de discussie over de serie van de NTR. De eindredacteur van dit programma is Anil Ramdas. Gert Oostindie, Aspha Bijnaar en Sandew Hira waren de gasten.

  • Analyse aflevering 3 van De Slavernij

    De consistente boodschap
    Aflevering 3 is in haar boodschap consistent met aflevering 1 en 2.

    Herhaling van een fout verhaal
    Bunskoek en Den Heijer reduceren de betekenis van het fort als een centrum voor de organisatie van de handel. Nu lijkt het alsof de Afrikaanse collaborateurs de mensen langs de schepen brachten om te kijken wie interesse had in de handelswaar en de organisatie niet werd aangestuurd vanuit de Europeanen. In ons vorig commentaar hebben we al aangegeven dat het niet klopt met de feiten.

    De rol van zwarte deskundigen
    Leo Balai vertelde een heel deskundig verhaal over het slavenschip. Balai kent de feiten. Maar belangrijker nog. Balai weet ook hoe hij het moet duiden. Hij promoveert op dit onderwerp.
    In het radioprogramma OVT van de VPRO vertelt Balai dat het eigenlijke verhaal dat hij in zijn dissertatie wilde vertellen was: de vergelijking van het slavenschip met een concentratiekamp. Maar dat mocht niet. Zijn promotor is …. Henk den Heijer. Als hij eenmaal gepromoveerd is, zou hij kijken hoe hij die vergelijking wel kan maken, aldus Balai. Op uitzending gemist kunt u die aflevering beluisteren.
    En zo wordt zwarte deskundigheid in de serie misbruikt. De feiten worden door hen verteld, maar het kader mogen ze niet aangeven. Dat doen de blanke deskundigen. Die doen de montage van hun verhaal. De zwarte deskundigen vormen de legitimatie van het verhaal dat vanuit een blank perspectief wordt neergezet. De feiten wordt door deze deskundigen wel verteld, maar hun duiding, hun analyse wordt weggelaten.

    Jean Henriquez is ook zo’n uitmuntende deskundige op Curaçao. Zij figureert in deel 3 als iemand die een deel van het verhaal vertelt. Jean heeft mij gemaild en gezegd dat ze mijn visie deelt over de slavernijgeschiedenis. Ze wilde mij naar Curaçao halen om het verhaal te vertellen van de andere kant, vanuit decolonizing the mind. Ze heeft me nu officieel uitgenodigd om te spreken op een conferentie op Curaçao van 11-13 november a.s. Aan die uitnodiging geef ik graag gehoor.

    Bagatelliseren
    De lijn van bagatelisseren van de misdaad tegen de menselijkheid blijft ook hier bestaan. Na het hele verhaal verteld te hebben over het slavenschip wordt het kader aangegeven, niet door Leo Balai, maar Daphne Bunskoek (lees Den Heijer, Oostindie en Van Stipriaan, de deskundigen die de lijn bepaald hebben). Dat kader is: “Het was erg op het slavenschip, maar aan wal was het ook niet alles. Homo’s werden ook gewurgd.” We zijn terug bij af. De vergelijking van een misdaad tegen de menselijkheid met een ophanging van homo’s in Walcheren of Amsterdam.

    Het verhaal van de elite
    De serie kaart terecht de rol aan van de elite in Nederland. Maar het belangrijkste orgaan van de elite blijft volledig buiten schot, namelijk het koningshuis en haar voorgaande instituties. Angstvallig wordt vermeden om de link te leggen tussen het koningshuis en de misdaad tegen de menselijkheid. Die angst is tekenend voor de serie. Een onbevangen wetenschappelijke benadering van de Nederlandse elite zou juist dit aspect niet onbelicht hebben gelaten. Maar het gaat hier niet om onbevangen wetenschappers.
    Bunskoek spreekt met een nazaat van een mensenhandelaar die aangeeft dat zij niet wil goedpraten wat haar voorouders deden, maar die dingen gebeurden nu eenmaal in die tijd. Een zwarte historicus zou zo iemand de vraag stellen: “Uw familie is rijk geworden door een misdaad tegen de menselijkheid. Vindt u niet dat het familievermogen dat gebaseerd is op deze misdaad gebruikt moet worden om de nazaten van de slachtoffers te compenseren?” Bunskoek weet dat het stellen van deze vraag leidt tot spontane hartkloppingen, maagbloedingen en harde darmgeluiden en zwijgt hierover.

    Het onvolledige verhaal van Capitein
    Het bizarre verhaal van J. Capitein wordt in deze aflevering verteld vanuit een blank perspectief (zoals trouwens de hele serie). De lijn is: hier is een zwarte man die slavernij goed praat. Hij had niet de moed om slavernij af te keuren.
    Vanuit een zwart perspectief zouden twee vragen gesteld worden:

  • Heeft hij dat helemaal zelf bedacht of hij is opgeleid om dit te vertellen. De feiten spreken voor zich. Hij heeft het niet zelf bedacht.
  • Wat zou er gebeuren als hij zou zeggen: Nederlanders, jullie zijn misdadigers om mensen tot slaaf te maken! Heel eenvoudig: hij zou aan zijn ballen worden opgehangen aan een boom. Vrouwen, kinderen en volwassen mannen zou hem bespugen terwijl hij gezweept werd. Vervolgens zou zijn tong afgeknipt worden om te voorkomen dat hij die woorden nog een keer zou gebruiken. Zijn handen zouden afgekapt zodat hij het nooit zou schrijven. Daarna zou hij levend verbrand worden, zoals zo vaak is gebeurd. Iedere zwarte persoon kan je vertellen dat dit gebeurd zou kunnen zijn. Een blanke historicus kan zich niet voorstellen dat dit gebeurd zou zijn en negeert daarom ook de belangrijkste vraag die verklaart waarom die arme Afrikaan deze nonsense schreef.

    Maar het verhaal zoals Bunskoek dat vertelt is ook nog eens onvolledig. Want toen Capitein terugkeerde naar Afrika, stierf hij niet uit verdriet omdat de blanken hem niet als predikant wilde hebben. Hij nam een loopje met het christendom. Zo vertaalde hij een bijbeltekst “Ik ben de Heer, uw God” in een Afrikaanse taal met “Ik ben Jan Compón” (Compon staat voor de West Indische Compagnie. De dominee’s konden die vertaling niet goedkeuren.
    Het ergste moet nog komen. Eenmaal terug in Afrika werd hij verliefd op een heidense “zwartinnetje”. De man stond op het punt weer terug te keren naar zijn Winti-geloof en als christendominee te dansen op de apinti-drum, maar dat mocht niet. Hij werd brodeloos, ging de handel in, raakte in schulden en stierf van ellende.

    Conclusie: Aflevering 3 is meer van hetzelfde. De lijn is gezet in aflevering 1 en 2. De feiten veranderen in aflevering 3, maar het kader blijft hetzelfde.

    Commentaar VPRO uitzending Z.O.Z.

    PVV gedachtegoed
    Oostindie geeft aan dat het verhaal van de christenslavernij niet onder druk van de PVV erin is gezet, maar dat ze dat op eigen initiatief hebben gedaan. Dit PVV gedachtegoed zat diep verankerd in de geest van de makers. De druk van de PVV-ideoloog Martin Bosma was helemaal niet nodig! Wat onthullend!

    Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel
    In de korte tijd van zo’n gesprek kun je van alles en nog wat roepen zonder dat er tijd is om het uitgebreid te controleren. Maar op internet hebben we alle tijd.
    Ik gaf het verschil aan tussen Oostindie en mij. In tegenstelling tot mij beschouwt Oostindie de slavernij niet als een misdaad tegen de menselijkheid. Oostindie ontkent dat hij dit geschreven had en vond dat ik hem een onterecht verwijt maak. Maar zijn oratie is gewoon te downloaden via internet. Op pagina 6 schrijft hij: “Grote woorden worden bij de herdenking van de Atlantische slavernij niet geschuwd. Zo wordt de Atlantische slavernij wel aangeduid met begrippen als ‘genocide’, ‘(zwarte) holocaust’ en ‘misdaad tegen de menselijkheid’. Dat zijn woorden die in die zin werken, dat zij ons dwingen dit verleden serieus onder ogen te zien. Maar het is de vraag of zij ook passen, ons helpen het verleden beter te begrijpen.”
    In de rest van de oratie legt hij waarom deze term juist niet bijdraagt tot een beter begrip van de transatlantische slavernij.

    “Niemand in Nederland zou slavernij nog presenteren als iets positiefs”, zegt Oostindie. Maar dit is aantoonbaar onjuist. Hij behoort samen met zijn collega’s in Nederland tot een stroming die de zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis met man en macht probeert wit te wassen. Die stroming staat bekend onder de naam “wetenschappelijk kolonialisme”. Zij produceren boeken, artikelen en papers om dat te bewijzen. Zij leiden hun studenten op omdat te reproduceren.

    Lees wat hun collega Piet Emmer schrijft over slavernij: “De nieuwe maatschappij waarin ze [de Afrikanen] terechtkwamen, kende weliswaar vaak hardere psychische levensomstandigheden dan de oude, maar in materieel opzicht kregen de Afrikaanse slaven het er gemiddeld beter dan in Afrika… Skeletmetingen geven aan dat de Nieuwe Wereld meer voedsel en minder hongersnoden in petto had voor de slaven in Afrika… ”
    Over het brandmerken van de slaven schrijft de hoogleraar dat het twee keer werd uitgevoerd: “Een keer als ze aan boord van het Europese slavenschip kwamen en een keer als ze aan het einde van de reis op de plantage arriveerden.” Volgens Emmer werd dat als positief ervaren: “Ze zagen het als bewijs dat hun nieuwe eigenaar voor hen zou zorgen.” [P.C. Emmer: De Nederlandse slavenhandel 1500-1850. De Arbeiderspers. Amsterdam/Antwerpen 2003, p. 250-252].
    Op een andere plek schrijft hij: “Er is geen indicatie dat opstandige slaven of de Marrons ooit de intentie hadden om slavernij af te schaffen en naar algemene slavenemancipatie te streven.” De slaven wilden geen einde aan slavernij, stelt hij. Wat wilden ze wel? “Ze wilden wat meer tijd om te tuinieren. Ze wilden hun producten verkopen aan andere plantages of op de slavenmarkt. Ze wilden vissen en een geweer om te kunnen jagen. Ze wilden af en toe naar andere plantages om hun familie te bezoeken. En dat kon allemaal ook.” [Pieter Emmer: Who abolished slavery? Resistance and accommodation in the Dutch Caribbean. Paramaribo, may 11th-15th 2008, p. 15-18].

    Emmer is geen racist. Hij is een teleurgestelde Nederlander.<BR

    De werken van Piet Emmer zijn standaardleerstof op de Universiteit Leiden. Ter ere van zijn afscheid bij zijn pensionering op 5 juni 2009 kreeg hij een conferentie van de Universiteit kado voorgezeten door een teleurgestelde Gert Oostindie en ingeleid door zijn teleurgestelde vrienden van internationale universiteiten. Henk den Heijer, een teleurgestelde Nederlander, roemt hem in zijn oratie als een grote deskundige en goede collega.

    Excuses
    In 2001 nam het Franse parlement een wet aan waarbij slavernij werd erkend als een misdaad tegen de menselijkheid en excuses werden aangeboden voor het slavernijverleden.
    In 2007 bood de burgemeester van London Ken Livingstone excuses aan voor de rol van Engeland in de transatlantische slavernij waarbij hij verwees naar de instituties die hebben geprofiteerd van de rijkdom van deze misdaad tegen de menselijkheid.
    In 2009 nam het Amerikaanse senaat een voorstel aan van de regering Bush waarin excuses werden aangeboden aan Afro-Amerikanen voor het “fundamentele onrecht, de wreedheid, bruutheid en onmenselijkheid van slavernij”.
    In 2011 stelt Anil Ramdas voor dat Sandew Hira zijn excuses aanbiedt aan de nazaten van de slavenhouders die een televisieserie maken waarin slavernij als een misdaad tegen de menselijkheid wordt gebagatelliseerd en een zwarte bladzijde uit hun geschiedenis wordt witgewassen. Het beste antwoord op dit voorstel komt van een Afro-Amerikaan, Malcolm X.
    Als de video met zijn speech niet goed zichtbaar is, kun je hem bekijken op de link op YouTube: http://www.youtube.com/watch?v=znQe9nUKzvQ.

    Noten

    NTR organiseert eigen applaus
    Eeuwenlang was het de gewoonte dat als de blanke man een stinkende scheet zijn zwarte basja’s [basja’s: voormannen op de plantages tijdens slavernij] riepen: het ruikt naar parfum!
    De tijden zijn veranderd. De NTR is nu genoodzaakt om haar applaus te organiseren. Er zijn steeds minder zwarten te vinden die het kruis van de meester met plezier dragen.

    In het budget voor de serie zit ook een professioneel promotietraject met o.a. affiches die naar Surinaamse en Antilliaanse verenigingen worden gestuurd met een aankondiging en een website waar van alles en nog wat te vinden is inclusief de mogelijkheid om reacties te leveren. Daar staat niet de vergelijking met die andere misdaad tegen de menselijkheid – de holocaust – centraal, maar het verhaal dat slavernij van alle tijden is. Mensen die geprobeerd hebben om een reactie te sturen met een link naar mijn commentaar op de serie komen tot de ontdekking dat die reacties niet geplaatst worden. Vooral de reacties met “Complimenten! Complimenten!” worden gepubliceerd.

    Actieve betrokkenheid
    Veel mensen reageren nog steeds op de commentaren met vragen over hoe het zwarte perspectief in de discussie kan worden ingebracht en hoe zij daarin een bijdrage kunnen leveren. Ik ben niet in staat al die mails te beantwoorden. Maar de eerste stappen worden nu wel gezet. Mijn oproep aan vormgevers en correctoren heeft tot hartverwarmende reacties geleid. Samantha Noten heeft intussen het omslag geproduceerd van de bundeling van commentaren die op 29 oktober uitkomt als een gratis downloadbare pdf die gebruikt kan worden bij de discussies over het slavernijverleden.